Napoleon – Een andere geschiedenis (2012)

Voorwoord door Gilbert Martineau (1918-1995), voormalig conservator en ereconsul van de Franse domeinen op Sint-Helena. Hij schreef deze tekst in 1983 voor de eerste (Franse) editie van het boek¹. In 1975 ontving hij Ben Weider en diens drie zonen (Louis, Eric en Mark) persoonlijk op Sint-Helena, een verslag hiervan kan men elders op deze website lezen (_{https://napoleon.wboelen.be/index.php/sint-helena/}). Martineau heeft ook verschillende boeken geschreven over Napoleon en diens familie (_{^{https://data.bnf.fr/fr/11914861/gilbert_martineau/}}). Frankrijk verwierf in 1857 – tijdens het bewind van keizer Napoleon III, de neef van Napoleon I Bonaparte – Longwood House en het voormalige graf van Napoleon in de Vallei van de tombe. In dat dal lag Napoleon van mei 1821 tot in oktober 1840 begraven. In 1959 schonk Mabel Brookes ook het domein The Briars aan de Franse staat. Zij was een afstammelinge van de familie Balcombe, bij wie Napoleon enkele maanden verbleef in het paviljoen naast hun huis, het geheel vormde The Briars (enkel het paviljoen bestaat vandaag nog), tijdens zijn eerste maanden op Sint-Helena. Dit is in het bijzonder bekend omwille van Napoleons vriendschap met de jongste dochter van de familie Balcombe, Betsy. Ze heeft hier later een boek over geschreven, Recollections of the Emperor Napoleon during the first three years of his captivity on the island of St. Helena (_{^{https://archive.org/details/recollectionsofe00abeliala/page/n9/mode/2up}} en ^{_{https://books.google.be/books?id=yYIfAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false}}). De adoptiefzoon van Gilbert Martineau volgde hem in zijn functies te Sint-Helena op in 1987 en vervult deze taken heden nog steeds (^{_{https://ste-helene.domaine-national.fr/-Domaines-nationaux-francais-a-Sainte-Helene-}}).

NEAGVW Downloaden

Hoofdstuk V, Napoleon als schrijver en denker. Hierin komt alles wat Napoleon tijdens zijn leven geschreven heeft aan bod. Gaande van annotaties gemaakt terwijl hij boeken las in zijn jeugd (en later), korte verhalen, proclamaties gericht aan het leger, brieven voor keizerinnen Joséphine en Marie-Louise, bulletins (verslagen van veldslagen), briefwisseling met ministers en anderen werkzaam voor de toenmalige Franse overheid, troostende woorden voor weduwen, artikels in Le Moniteur (krant), zijn testament, etc. Daarnaast komen diegenen ter sprake die Napoleons gesprekken en uiteenzettingen op Sint-Helena hebben genoteerd en later in boekvorm uitgegeven. Dit zijn onder meer de Comte de Las Cases (Mémorial de Sainte-Hélène), de arts O’Meara (Napoleon in exile), generaal baron Gourgaud (Journal de Sainte-Hélène) en generaal Bertrand, grootmaarschalk van het paleis (Cahiers de Sainte-Hélène). Het hoofdstuk sluit af met een reeks van visies over zijn leven en (plannen voor) de toekomst, geuit door Napoleon zelf, veelal op Sint-Helena (1815-1821). De volledige (gekende) correspondentie van Napoleon kan men hier terugvinden: https://www.napoleonica.org/fr/collections/correspondance/. Het gaat om meer dan 40 000 stukken, waarvan de inventarisatie aanving in 2002. De eerste uitgave van Napoleons geschriften vond plaats tijdens de regeerperiode van keizer Napoleon III, in de tweede helft van de negentiende eeuw. De versie in de link omvat echter aanzienlijk meer documenten.

NEAGHVSchrijvD Downloaden

Het 8ste hoofdstuk in het boek, dat Napoleon en de joodse inwoners van Frankrijk (en elders in Europa) behandelt. Jacques Presser (1899-1970) schrijft in zijn boek Napoleon, historie en legende (eerste uitgave in 1946) ook over dit onderwerp, maar hij besluit zijn uiteenzetting echter in 1808, met het zogenaamde restrictief decreet. De lezer van het hoofdstuk hieronder zal kunnen vaststellen dat Presser hiermee geen neutrale keuze maakt. Het hoofdstuk bevat ook de proclamatie van Generaal Bonaparte aan het Joodse volk tijdens zijn Syrische veldtocht, een onderdeel van de Campagne in Egypte (1799), en een joods gebed ten behoeve van Napoleon, daterend uit het begin van de negentiende eeuw. Men kan hier – naast het hoofdstuk dat volgt – via de volgende adressen verder over lezen: _{^{http://www.napoleonicsociety.com/french/Napoleon%20et%20les%20juifs%2024.pdf}} (Ben Weider, Frans), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/french/pdf/NapoleonJuifs.pdf}} (Ben Weider, Frans), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/english/scholarship98/c_jews98.html}} (Ben Weider, Engels), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/french/israelmichel.htm}} (Michel Franceschi, Frans), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/french/chronijuifs.htm}} (Michel Franceschi, Frans), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/english/jewsmichel.htm}} (Michel Franceschi, Engels), _{^{http://www.napoleonicsociety.com/english/antisemite.htm}} (David Markham, Engels), _{^{https://www.napoleon-juifs.org/1806.html}} (Maurice Gelbard, Frans), _{^{https://www.napoleon-juifs.org/Guide.html}} (Maurice Gelbard, Frans) en _{^{http://www.napoleonicsociety.com/french/cantique.htm}} (lofzang/danklied, Frans).

<<Napoléon le grand, rétablit le culte des Israélites, le 30 mai 1806.>> Een werk van de kunstenaar **François Louis Couché** (1782-1849). Zie voor meer informatie: https://www.mahj.org/fr/decouvrir-collections-betsalel/napoleon-le-grand-retablit-le-culte-des-israelites-le-30-mai-1806-0.

NEAGHVIIIJodenAUGa-1 Downloaden

Het negende en laatste hoofdstuk van het boek. Het onderwerp hiervan bestaat uit de overdracht van het Franse territorium Louisiana aan de Verenigde Staten van Amerika². Het grondgebied in kwestie komt vandaag de dag overeen met 13 (deel)staten van de USA en een klein deel van Canada. Ook de artikels van het verdrag waarmee de overdracht werd bekrachtigd in 1803, zijn in dit hoofdstuk opgenomen. De Amerikanen betaalden 15 miljoen dollar (80 miljoen Franse francs) aan Frankrijk bij deze overdracht, maar Ben Weider spreekt niettemin liever over een schenking, de omvang van het gebied indachtig, het verdubbelde namelijk de oppervlakte van de Verenigde Staten in die tijd. De expeditie van Lewis en Clark volgde hierop tussen 1804 en 1806, om het recent verworven gebied te verkennen.

*Napoleon ondertekent de aankoop, door de Verenigde Staten van Amerika (USA), van Louisiana. 1803.*

NEAGHIXLouisiana-2 Downloaden

<< Sainte-Hélène ou Napoléon sur les rochers de Sainte-Hélène >> **De afbeelding** (door Eugène Pierre Aubert, 1789-1847) **en het citaat** die men kan terugvinden op de laatste pagina (364) van het boek. De afbeelding toont Napoleon op Sint-Helena, met zijn hoed naast hem op de grond gelegen. Het citaat, vertaald in het Nederlands, leest als volgt: “De grote werken die ik volbracht heb en het wetboek dat ik gevormd heb, zullen de beproevingen van de tijd doorstaan, en de toekomstige historici zullen het onrecht wreken dat mijn tijdgenoten me hebben laten ondergaan.” Napoleon sprak deze woorden tegen **Barry O’Meara** (1786-1836), die van 1815 tot 1818 fungeerde als Napoleons persoonlijke arts. O’Meara was afkomstig uit Ierland en diende in de Britse marine als scheepsarts. Napoleon leerde hem kennen aan boord van het **schip Bellerophon**, dat hem van Frankrijk naar de Engelse kust bracht. Barry O’Meara schreef enkele jaren later het boek Napoleon in exile dat in 1823 in Londen verscheen³. Het was Napoleon zelf die O’Meara vroeg om hem te vergezellen naar Sint-Helena en daar op te treden als zijn **lijfarts**. Men kan de afbeelding – een kunstwerk uit 1840 – tegenwoordig terugvinden in het Museum voor Schone Kunsten van Montréal (Québec, Canada). Zie ook: https://www.mbam.qc.ca/fr/oeuvres/49858/.

Voor-en achterzijde van de Engelstalige versie van het boek. De Nederlandse vertaling was gebaseerd op de (Engelse) heruitgave uit 2004. De eerste Engelstalige editie verscheen in 1997. De oorspronkelijke publicatie dateert uit 1983 en was in het Frans (“La sagesse de Napoléon”), ook daar verscheen in 1997 een nieuwe editie van (“Napoléon, Liberté, Égalité, Fraternité”). WEIDER B., *La sagesse de Napoléon*, Leméac, 1983, 211p. * WEIDER B., *Napoléon, Liberté – Égalité – Fraternité*, Éditions Trois-Pistoles, 1997, 351p. * WEIDER B., *Napoleon, the man who shaped Europe*, Staplehurst, Spellmount Publishers, 2004, 220p.

Artikel naar aanleiding van het verschijnen van de Mongoolse uitgave van dit boek (tweede helft artikel). Deze editie werd mogelijk gemaakt door professor Choisamba Choijiljav (Ulaanbaatar, Mongolië):

http://www.napoleonicsociety.com/english/mongolie.htm

De voorzijde van de tweede Franstalige editie van het boek, deze verscheen in 1997 bij uitgeverij Les Trois Pistoles uit Québec, Canada. Een eerste editie verscheen bij uitgeverij Leméac – eveneens gevestigd te Québec, Canada – in 1983 onder de titel “La sagesse de Napoléon”. Uitgeverij Les Trois Pistoles: https://caveau3pistoles.com/produits/napoleon-liberte-egalite-fraternite/ en uitgeverij Leméac: https://www.lemeac.com/livres/la-sagesse-de-napoleon/. (Foto: le caveau des Trois Pistoles)

***

Met dank aan Cor Backx⁴, Wouter Boelen⁵, Marina Marissen⁶ en Wim Sanders⁷.

***

<<La sagesse de Napoléon>>, 1983. Uitgegeven door Leméac (Québec, Canada): https://www.lemeac.com/livres/la-sagesse-de-napoleon/. ↩︎
Frankrijk en de Verenigde Staten van Amerika sloten enkele jaren eerder, in 1800, reeds de conventie van Mortefontaine af: ^{http://www.napoleonicsociety.com/french/Mortefontaine.htm} (Frans). Hierbij was onder anderen Joseph Bonaparte (1768-1844) betrokken, Napoleons oudere broer. ↩︎
Men kan het boek online integraal terugvinden via deze link: https://openlibrary.org/books/OL6943769M/Napoleon_in_exile. ↩︎
Cor Backx (1942-2020): https://x.com/cornikon (Twitter/X) ↩︎
Wouter Boelen (°1988): https://be.linkedin.com/in/wboelen en https://www.jujutsu.be/defaultnl.htm. ↩︎
Voorheen redacteur bij Leesweb vzw. ↩︎
Wim Sanders (1953-2024), professioneel vertaler en schrijver, overleed op dinsdag 12 november 2024. Zijn laatste roman bleef helaas onvoltooid. Via de volgende links kan men interviews met hem bekijken naar aanleiding van het boek dat hij schreef over A. [Arie Wilhelmus Pieter] Moonen (1937-2007): https://www.lezen.tv/wim-sanders-bel-ik-u-wakker-beste-man/, https://www.youtube.com/watch?v=OjywrOzTOCM en https://www.youtube.com/watch?v=J0z_bRP8eTE. Dit boek met als titel “Bel ik u wakker, beste man? Het monisch-manische schrijversbestaan van A. Moonen” verscheen in 2016 bij uitgeverij De Weideblik (https://www.weideblik.com/product/bel-ik-u-wakker-beste-man-het-monisch-manische-schrijversbestaan-van-a-moonen-wim-sanders/). Wim Sanders schreef o.a. ook literaire recensies voor de krant Het Parool (https://www.parool.nl/) en Elseviers Magazine (https://www.ewmagazine.nl/). Halverwege de jaren 1980 verscheen van zijn hand de verhalenbundel “Passend werk“, waarover het dagblad NRC toen het volgende berichtte: https://www.nrc.nl/nieuws/1984/04/13/debuut-van-wim-sanders-een-machteloze-strijd-tegen-de-tijd-kb_000027753-a3428083. Eveneens was hij betrokken bij uitgeverij Horus: https://www.uitgeverijhorus.nl/. Een uitgebreider overzicht van zijn werk kan men hier terugvinden: https://www.schrijversinfo.nl/sanderswim.html en https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=sand016 [Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren]. In de periode 2014-2015 vertaalde hij het boek “The wars against Napoleon, debunking the myth of the Napoleonic wars” uit het Engels, dit werd dan “Napoleon, martelaar voor de vrede. De oorlogen tegen Napoleon“. Enkele jaren daarvoor, 2011-2012, heeft hij de vertaling – opnieuw uit het Engels – nagekeken van het boek “Napoleon, the man who shaped Europe“, dat werd uitgegeven onder de titel “Napoleon, een andere geschiedenis“. Voor beide Napoleontische boeken werden er ook extra teksten uit het Frans vertaald en opgenomen in de Nederlandstalige uitgave. ↩︎